Tóc Em Chưa Úa Nắng Hè là một sáng tác nổi tiếng của nhạc sĩ Phạm Mạnh Cương, nổi tiếng với giọng hát Anh Khoa trước năm 1975.
Nhạc sĩ Phạm Mạnh Cương tiết lộ rằng ông sáng tác ca khúc này vào khoảng năm 1962 nhân dịp đi nghỉ hè ở Nha Trang. Nhưng tròn 10 năm trước đó, có một bộ phim nổi tiếng của Thụy Điển mang tên “Hon dansade en sommar”, dịch ra tiếng Việt là “Nàng chỉ khiêu vũ một mùa hè thôi”, được công chiếu ở Hà Nội tại rạp Ciro’s (nay là rạp Kim Đồng). Bộ phim này được chiếu với tên tiếng Việt là “Tóc Em Chưa Úa Nắng Hè”. Lúc đó phim đã bị nhầm là có xuất xứ từ Na Uy.
Cuốn phim này rất nổi tiếng ở Việt Nam trong tầng lớp trí thức và thượng lưu. Nhạc sĩ Phạm Mạnh Cương cũng đã từng ghi cảm tưởng của ông về phim này như sau:
“Một chuyện tình bên hồ, trong ánh-sáng lung-linh hớn-hở, để tắt trong mây thu, của đôi thanh-niên thiếu-nữ băng khỏi thời-gian sống trong cung đàn âu-yếm để tỉnh giấc trong tục-lụy và nàng xa cõi thế. Một tác-phẩm Na-uy rất trẻ-trung tươi-sáng trong nền tư-tưởng quốc-tế, đánh dấu một nghệ-thuật đã từng làm súc-cảm bao tấm lòng cằn-cỗi. Một bản nhạc, một lời du, một áng mây, một bài thơ:
Tóc em chưa úa nắng hè – Elle n’a dansé qu’un seul été.
Kiệt tác-phẩm Na-uy, giải thưởng quốc-tế 1950 về cốt truyện. Với Ulla Jacobsson, Folke Sundquist…”
Khoảng 10 năm sau, trong 1 mùa hè đầu thập niên 1960, khi nhạc sĩ Phạm Mạnh Cương lang thang trên biển Nha Trang, tình cờ ông nhìn thấy có 1 giai nhân đang dạo bước một mình trên biển vắng trong buổi chiều chạng vạng. Ánh hoàng hôn chao nghiêng trên làn tóc, làm hong vàng mái tóc thề của cô gái. Lúc đó nhạc sĩ Phạm Mạnh Cương nhớ lại tựa đề bộ phim năm xưa, rồi sáng tác một ca khúc có cùng tên: Tóc Em Chưa Úa Nắng Hè, với hình ảnh rất đẹp của người thiếu nữ:
Em, tóc em hong vàng
Biển chiều ru nắng
Êm bước hoàng hôn…
Click để nghe Anh Khoa hát (thu âm trước 75)
Bối cảnh của ca khúc này là một miền biển, nhạc sĩ Phạm Mạnh Cương đã mượn thêm nội dung trong tiểu thuyết nổi tiếng của nhà văn Khái Hưng là Trống Mái để đưa vào trong bài hát.
Có một sự trùng hợp giữa nội dung của tiểu thuyết Trống Mái (xuất bản năm 1936) và nội dung phim Tóc Em Chưa Úa Nắng Hè (dựa trên tiểu thuyết được viết năm 1949). Đó là cuộc tình của một người thành phố về miền quê, rồi gặp và yêu một người nơi thôn dã.
Trong tiểu thuyết Khái Hưng, cô gái tên Hiền là một người thuộc giai cấp quý tộc, thông minh tinh tế nhưng có lòng cảm thông đối với người khốn khó, không phân biệt giai cấp. Trong lần về vùng biển Sầm Sơn, cô gặp một thanh niên đánh cá làng chài tên là Vọi, là người ít học, chất phát, nhưng đẹp trai lực lưỡng như một lực sĩ cường tráng.
Hiền cảm mến chàng trai thật thà, chất phác. Nhưng đó không hẳn là tình yêu. Chỉ là Hiền có được những cảm xúc tự do, thoải mái khi đi bên cạnh một chàng đẹp trai khù khờ dễ bảo, giúp cô quên đi cuộc sống có phần giả tạo nơi thành phố bon chen.
Sau một buổi yến tiệc ở nhà Hiền với sự tham gia của rất nhiều bạn bè từ thành phố về, những cảm xúc đẹp đẽ của Hiền đối với anh Vọi dần tan biến. Vọi là một người của thôn quê, giống như là con chim tự do bay nhảy giữa đất trời, nay như là bị nhốt vào lồng khi tham gia một bữa tiệc toàn là quý tộc trưởng giả với phong cách hoàn toàn xa lạ. Anh lóng ngóng, đau khổ và vụng về, không biết làm gì giữa những con người và không gian quý tộc như vậy.
Hiền chợt hiểu ra và trở về đúng với vị trí, giai tầng của cô. Nhưng cái ngọt ngào như là hương vị của tình yêu mà cô đã gieo vào lòng Vọi, vào cuộc đời Vọi thì còn tồn tại và sống mãi. Nó sống động và gây tương tư, thổn thức trong trái tim Vọi, trong tâm hồn Vọi, ngay cả khi Vọi không biết và không giải thích được tình yêu là gì.
Từ chuyện tình giai cấp đó, nhạc sĩ Phạm Mạnh Cương đã cảm tác và viết thành một ca khúc nói về chuyện tình miền biển rất nhẹ nhàng và êm đềm, rồi những chia ly cũng được mô tả nhẹ nhàng, thổn thức như những triền sóng miên man. Nội dung bài hát mô tả hình bóng lẻ loi của đôi người còn in dấu trên miền biển vắng khi chuyện tình đã hết, nắng hạ đã tàn phai.
Rồi nắng hạ tàn phai
Cơn mê tình ái
Rã rời lạc lối
Theo dấu chân em về
Chập chùng lớp sóng.
Trắng xóa mênh mông.
Chuyện tình vừa băng ngang qua như một cơn lốc. Với cô gái tên Hiền trong truyện Khái Hưng thì đó chỉ là một trải nghiệm trong đời sống, nhưng với anh chàng Vọi thì những gì đã qua thật sự để lại một cơn bão lòng. Men yêu đương chàng nhận được là qua những đêm cùng nhau ngắm cảnh trăng lên gió thổi trên hòn Trống Mái, những buổi cùng ở trong vườn xem đôi bướm đuổi nhau với cái nhìn và mỉm cười của Hiền, những lúc chỉ có hai ở ngoài biển khơi xa vắng, những ngụm nước dừa có mùi son phấn của làn môi.
Click để nghe Sĩ Phú hát
Em buông lơi tóc thề
Tỉnh mê theo cơn lốc về
Em như mưa nắng hạ
Hôn bờ biển xanh sỏi đá.
Anh lang thang dấu giầy
Vòng tay em cho đã gầy
Men yêu đương rũ rượi
Mây trời phong kín trùng khơi.
Những gì để lại trong lòng chàng trai miền biển thực sự sâu nặng, hiểu theo nghĩa là Vọi vốn đơn giản, hoang sơ, nên giác được hẹn hò được đi chơi cùng người con gái cao sang là sâu nặng, chứ không phải theo nghĩa thông thường là đã ngủ với nhau.
Những gì người ta cảm nhận được khi nghe ca khúc Tóc Em Chưa Úa Nắng Hè là nỗi buồn man mác, những tiếc nuối tưởng là nhẹ nhàng thoảng qua, nhưng đó như là một vực sâu ngậm ngùi sau những rũ rượi yêu đương:
Rồi cánh phượng hồng rơi
Chơi vơi ngàn lối.
Mỏi đường tình ái
Con sóng khuya xô về
Ngậm ngùi sỏi đá
Nuối tiếc trôi qua
Còn dấu buồn hồn hoang
Nghiêng nghiêng vực nhớ
Mưa chiều lạnh giá,
Em tóc em hong vàng
Hạ buồn chiều úa
Em khóc chiều xưa.
Đông Kha
Nguồn: nhacvangbolero.com
