Hầu như người Sài Gòn nào cũng biết đến hoặc đã nghe qua Ngã năm Chuồng Chó, một cái tên địa danh truyền miệng có từ thời người Pháp lập nên trung tâm huấn luyện chó cho việc tuần tra và cảnh giới. Trung tâm này tọa lạc tại góc trái đường Võ Di Nguy (sau 1975 đổi tên thành Nguyễn Kiệm) sát giao lộ ngã năm gồm đường Quang Trung (đi thẳng về Hóc Môn là trại lính Quang Trung), Nguyễn Oanh (đường dẫn vào trại lính không có dân cư), Phạm Ngũ Lão và đường Nguyễn Văn Nghi (trước 1975 mang tên đường Gia Long) đi đến chợ Gò Vấp.
Ngày nay, nếu đi từ ngã 4 Phú Nhuận sẽ qua đường Nguyễn Kiệm, tới một chút là Ngã ba Chú Ía (Hía) với công viên Gia Định có nhiều cây xanh (nên cũng được gọi là Công viên Cây Xanh). Ngã ba Chú Ía khoảng hơn 10 năm trước thường bị kẹt xe, nên sau này đã xây thêm cây cầu sắt vượt qua một bùng binh thuộc dạng lớn nhất của Việt Nam. Nhìn xéo bên kia bùng binh là bệnh viện 175 mà xưa kia chính là Quân Y Viện Cộng Hòa. Ngày xưa có câu nói là “Chỉ cần thấy 5 chữ Tổng Y-Viện Cộng Hòa là các thương binh dù nặng nhất cũng tràn trề hy vọng được cứu sống”.
Đi tới 1 chút sẽ đến Ngã năm Chuồng Chó, rẽ phải qua Nguyễn Văn Nghi (đường Gia Long cũ) là đi thẳng xuống Cầu Hang, trở ra đi tiếp trên đường Quang Trung xuống phía dưới, rẽ trái ra Ngã tư Cầu Cống, rẽ phải đi Xóm Mới và còn nhiều địa danh khác khắp nơi làm Gò Vấp.
Theo bài viết của tác giả Trang Nguyên, khu vực Ngã năm này phát triển rất nhanh vào cuối thập niên 1970. Từ một vùng đất còn trống trải hai bên lộ, đa số trồng hoa màu (từ đầu đường Quang Trung), sau đó chỉ hơn mươi năm khu vực này trở nên đông đúc.
Trước năm 1975, giao lộ này được gọi là Ngã năm Hàng Ðiệp, vì các con đường khu này đều có những cây điệp to lớn không biết trồng từ lúc nào. Những hàng điệp này bị biến mất khi Sài Gòn – Gia Định mở rộng tới Gò Vấp, vốn là một quận nông nghiệp ngoại thành. Từ thập niên 1950, người ta quen gọi đây là Ngã Năm Chuồng Chó, xuất xứ của tên gọi này là vì từ năm 1945, người Pháp mở một trại huấn luyện chó để phục vụ cho việc tuần tra, cảnh giới an ninh thành phố. Có thể nói đây là nơi đã huấn luyện ra những cảnh khuyển (chó cảnh sát) đầu tiên ở Việt Nam.
Thời gian đầu, hàng rào của trung tâm huấn luyện chó này vẫn còn rào dây thép gai chứ không như sau này đã cho xây tường kín, nên người dân có thể nhìn thấy được bên trong. Sau hàng rào dây thép là các dãy chuồng chó mái tôn, ban ngày chúng được ra sân huấn luyện đủ trò, đánh hơi, tấn công người, chạy nhảy, lùng sục. Đến buổi trưa, người dân xung quanh phải chịu ô nhiễm tiếng ồn bằng những tiếng chó sủa vang trời. Luyện tập mệt nhoài, vậy mà khi ở trong chuồng lúc nghỉ trưa, đám cảnh khuyển lại thi nhau sủa.
Do có một dãy chuồng chó, ai ai cũng nhìn thấy từ ngoài đường nên cái tên Ngã năm Chuồng Chó từ đó mà hình thành từ cửa miệng của các anh lơ xe buýt, xe thổ mộ. Thậm chí cái địa danh này còn viết bên hông xe buýt vàng có trạm dừng tại đây đi Cầu Hang. Thực ra trên gọi đúng phải là Ngã 5 Trường Chó thì mới phản ánh đúng tính chất của trại huấn luyện này, nhưng người dân vẫn quen gọi bằng cái tên “Chuồng Chó” dân dã và gần gũi.
Theo tác giả Trang Nguyên, sau khi Pháp rút quân về nước, chính quyền lâm thời tiếp quản trại cảnh khuyển này nhưng không còn hoạt động huấn luyện nhiều như trước. Vài năm sau (1964), người Mỹ đưa quân vào Sài Gòn, lập nhiều căn cứ quân sự ngoại vi thành phố cũng như bảo vệ an ninh cho sân bay Tân Sơn Nhất, nhu cầu sử dụng chó trinh sát nhiều hơn. Trung tâm huấn luyện chó được nâng lên một quy mô cao hơn, thành lập đội quân khuyển cấp Tiểu đoàn trực thuộc Cục Hậu Cần của Bộ Tổng Tham Mưu. Tiểu đoàn quân khuyển của Mỹ huấn luyện có nhiệm vụ bổ sung chó trinh sát cho các cơ sở quan trọng như sân bay Tân Sơn Nhất, sân bay Biên Hoà, Ðà Nẵng, Tổng kho Long Bình và các đơn vị trinh sát, bảo vệ yếu nhân. Xin nói thêm một chút, ngoài trường huấn luyện quân khuyển ở Gò Vấp, còn một trại nữa ở Cát Lái.
Có một bài viết về đội quân khuyển này của tác giả Phan Hạnh ghi lại như sau: “Trước khi quân đội Hoa Kỳ bắt đầu tham chιến tại Việt Nam, từ năm 1960 người Mỹ đã ý thức rõ và tiên liệu được rằng các căn cứ Không Quân và các phi trường quân sự sẽ là mục tiêu bị tấn công. Một dự án nghiên cứu và phát triển quân khuyển cho các đơn vị Không Lực Hoa Kỳ tại Việt Nam được đề ra tại một trại huấn luyện chó ở Gò Vấp từng do người Pháp sử dụng trước đó. Tháng Bảy năm 1965, 40 quân khuyển Mỹ đầu tiên được đưa đến bố trí tại 3 phi trường lớn nhất là Sài Gòn, Biên Hòa và Ðà Nẵng. Ðến cuối năm, con số này tăng thêm, nâng tổng số quân khuyển lên 99 con. Qua đến Tháng Chín năm 1966, có hơn 500 quân khuyển Mỹ phục vụ tại 10 căn cứ”.
Trong bài viết, câu chuyện cảm động nhất là chú chó Nemo thuộc giống Shepherd của Ðức đến Sài Gòn vào đầu năm 1966. Vào cuối năm 1966 khi làm nhiệm vụ cùng với binh nhất Không quân Robert Throneburg tại vòng đai ngoài của phi trường Tân Sơn Nhất gần khu nghĩa địa quân đội. Nemo phát hiện có vấn đề trong ngôi miếu nhỏ chồm lên sủa liên hồi cảnh báo. Hai viên đan từ trong bóng tối sau ngôi miếu nhỏ, một viên bắn trúng Nemo xuyên từ sát dưới mắt phải trổ ra mõm và một viên khác trúng vai binh nhất Throneburg. Nhưng con Nemo vẫn còn sức lao vào tấn công hạ gục người bắn đang núp sau miếu. Nemo được đưa về Mỹ trị thương và nghỉ hưu vĩnh viễn với công trạng anh hùng. Cho đến khi qua đời vì tuổi tác năm 1973, Nemo được chôn và dựng tượng tại Dog Center thuộc Căn cứ Không quân Lackland ở San Antonio, Texas.
Những ngày cuối cùng của tháng 4 năm 1975, đội quân khuyển của Mỹ huấn luyện tại Ngã Năm Chuồng Chó không được về lại cố hương chung với những binh sĩ Mỹ cuối cùng, vì sợ chúng mang theo những mầm bệnh lạ của vùng nhiệt đới Việt Nam, và kết quả là những chú chó tinh khôn này đã bị tiêm thuốc để được ra đi trong nhẹ nhàng. Trong trường huấn luyện chỉ còn một ít chó bản địa tồn tại cho đến năm 1994 thì Trung tâm huấn luyện chó nghiệp vụ được giải tán.
Ngôi trường huấn luyện chó không còn, và ngã 5 đã trở thành ngã 6 khi mở thêm đường Trần Thị Nghỉ để nối từ giap lộ này vào với đường Phan Văn Trị để điều tiết lưu lượng giao thông lúc nào cũng đông đúc, nhưng cái tên Ngã 5 Chuồng Chó đã in sâu vào trong tâm khảm của người Sài Gòn. Hiện nay nơi này đã đổi tên chính thức thành Ngã Sáu Gò Vấp, nhưng người dân vẫn thích gọi cái tên dân dã là Ngã Năm Chuồng Chó cho đến nay.
nhacxua.vn biên soạn
