Tôi chợt nhớ một thời thơ ấu, bố tôi – tùy theo kết quả học tập của con trai mình – cứ nửa tháng một lần lại cho nó và em trai nó đi xem phim tại các rạp hát lừng danh một thuở của Sài Gòn, mà nhiều nhất là tại Rex và Eden ở khu trung tâm, hoặc Việt Long nằm trên đường Cao Thắng.
Bố tôi giảng giải: Thoạt tiên, trước khi dãy nhà cao tầng ấy biến thành một tổ hợp khách sạn – rạp hát và nhà hàng tráng lệ, chúng đã là một dãy garage lớn, chuyên bán xe Citroen trên hai tầng bê-tông cực lớn. Rồi tới đầu những năm 1960, khi ông bà Ưng Thi đầu tư vào, thay đổi công năng của cả tòa nhà, từ làm bạn với máy móc và sắt thép lạnh lùng, nó đã thành làm bạn với những dãy phòng nghỉ chân ấm cúng, rồi thành nơi người ta ăn uống, nhấm nháp cà-phê hay whisky trên tầng thượng, thậm chí xem phim ở một nhà hát hiện đại bậc nhất Đông Nam Á lúc đó. Nó còn hơn cả khu Cathay Mall ở khu Dub Mi Gaut (Singapore), hay tại ngay chính quốc Hồng Kông của huynh đệ Thiệu Thị: Run Run Shaw và Run Me Shaw.
Lúc ấy, ký ức ngây ngốc của một đứa trẻ chỉ mới hơn 10 như tôi, cũng đã vẫn kịp chụp ảnh lại về một rạp Rex sang bậc nhất đô thị khi đó với chiếc thang cuốn chạy nghe rì rầm phía tay phải sau cánh cổng soát vé – Mà Rex, ấy là những siêu phẩm phương Tây, như Cléopâtre của John Mankiewicz với cô đào Liz mang đôi mắt màu tím rồi sau đó, tạp chí Time khó tính đã phải in ảnh bà lên trang bìa với dòng phụ chú rằng đấy là Người đàn bà đẹp nhất thế giới dẫu rằng bà chỉ cao có 1,57m.
Rex, ấy cũng là Docteur Zhivago với Omar Sharif có hàng ria mép trứ danh ngồi đĩnh đạc giật cương ngựa trên nền giai điệu khó quên của bài Người tình Lara. Rồi Rex, về sau, khi tôi đã vào tuổi niên thiếu, là bóng hình Mặt trời đỏ với bộ tứ minh tinh huyền thoại, đúng nghĩa ấy vào thời điểm bừng nở bao nhiêu là siêu phẩm của nền Nghệ thuật thứ Bảy hồi các thập niên 1960 – 1970, như Charles Bronson từ xứ Cờ Hoa, Alain Delon từ xứ Cờ Tam tài, Toshiro Mifune từ xứ Phù Tang và Ursula Andress từ xứ sở lừng danh quốc tế về Đồng hồ.
Phải, Rex của một thời với biết bao những phim đúng nghĩa là inoubliable (Hay unforgettable) trong lòng người yêu điện ảnh. Nó rất ít khi chịu chiếu phim Tàu, và nếu có, thì phải ít nhất mang tầm cỡ của những cái tựa như “Độc thủ Đại hiệp đại chiến Hiệp sĩ Mù” với Vương Vũ và Shintaro Katsu. Phải là “Thập tứ nữ anh hào” với Lăng Ba, Lý Thanh, Hà Lợi Lợi, Điền Phong hay Nhạc Hoa. Phải là “Đường Sơn đại huynh” với Lý Tiểu Long và Hàn Anh Kiệt. Và nếu là phim thiếu nhi, thì cũng phải là Peau D’âne (Da lừa) của Jacques Demy với Jean Marais, Catherine Deneuve và Jacques Perrin. Nhớ danh hài Pháp Louis De Funès làm mình cười văng nước dãi trong các phim Thầy đội đi rông (Le gendarme en balade) hay Lơ lửng trên cành (Sur un arbre perché). Nhớ cả màn đua ngựa thần thánh của minh tinh Charlton Heston trong phim Ben Hur.
Nhớ quá cái cảm giác ngất ngây khi cầm tay bố tôi, chìa billet cho người soát vé và sung sướng lách qua khe cổng thép uốn nan hoa, bước vào phần sảnh trong, đi qua chiếc bàn gỗ có cái thùng đựng các tấm programme in ảnh và chữ đen trên nền giấy xanh, đỏ hay vàng, rồi vạch tấm màn nhung, mở căng mắt nhìn theo ánh đèn pin của người xếp chỗ, dò dẫm từng bước một trên nền gạch hoa cứ dốc xuống dần, tìm vào chỗ ngồi của mình.
Nhớ cả dòng chữ Prochainement sur cet écran (nghĩa là “Sắp tới trên màn ảnh này”) chạy nghe lạo xạo trên màn ảnh, trước khi chính mình há hốc mồm theo dõi những cảnh phim hấp dẫn nhất của các phim sắp chiếu vào các tuần kế tiếp lao vun vút như không kịp ghi vào võng mạc. Nhớ cả mùi bắp rang bơ, mùi kem esquimeau hai mầu với lớp vỏ chocolat dòn tan bọc ngoài, nhớ những chiếc ly nhựa nhỏ đựng nước bạc hà mát lạnh. Nhớ cả khi mẹ tôi bị mất một chiếc giày, do cố nắm tay tôi kẻo sợ con bị lạc khi bị đoàn người đông chật cứng rạp xô đẩy, chen lấn nhau khủng khiếp trước một xuất chiếu phim Cléopâtre.
Nhớ cả khi bố tôi, dù rất nhiều khi không thích xem các phim con mình thích, vẫn kiên nhẫn đều đặn dẫn con đến rạp để thưởng cho nó sau khi nó vừa kiếm được một điểm 20 nào đó ở môn Toán hay Địa dư trong trường Pháp.
Nhớ từng họa tiết bằng thạch cao dán trên trần hay trên tường của Rex. Nhớ luôn cả những chiếc ghế bật bị hỏng, nhớ tiếng máy quay phim kêu nghe xè xè từ phòng chiếu nằm ở đâu đó sau lưng mình, hệt như trong chuyện phim Cinema Paradiso (Thiên đường điện ảnh) với Philippe Noiret. Nhớ luôn cảm giác chân mình thấy tê dại đi vì rạp đã hết chỗ ngồi rồi, và mình vào muộn nên phải đứng sau lưng hàng ghế chót.
Nhớ rạo rực những dòng phụ đề Việt – Anh – Hoa mà tiếng Việt và tiếng Anh dùng font chữ na ná font Couri bây giờ (Thứ font chữ huyền thoại của các tập kịch bản phim), mà lùn hơn và mập hơn. Nhớ cả cảm giác xấu hổ khi vô ý dẫm phải chân người khác trong bóng tối khi mình phải len vào hàng ghế đã gần kín người ngồi. Nhớ lời xin lỗi khi mình dẫm phải chân người ta và cả khi người ta vào sau mà dẫm phải chân mình.
Nên càng nhớ hơn khi đâu đó ở chốn xưa, bây giờ mọi thứ chỉ còn là dư âm, dư ảnh hay dư vị… Rạp, nay chỉ còn là một khách sạn nhiều sao quốc doanh hóa!
Bài viết của tác giả Trinh Anh Khoi
(Đăng lại với sự đồng ý của tác giả)
thiếu một chi tiết nhỏ là các Cô Bán Vé ở Rạp Rex rất xinh và luôn luôn mặc Áo Dài .