Lịch sử hình thành Đại lộ Trần Hưng Đạo – Trục đường nối liền Sài Gòn – Chợ Lớn

Trần Hưng Đạo là một trong những đại lộ nổi tiếng của Sài Gòn xưa, là trục đường lớn nhất nối chợ Bến Thành với Chợ Lớn. Đường Trần Hưng Đạo ban đầu mang tên Gallieni, tuy không phải là con đường có lịch sử lâu đời như nhiều con đường nổi tiếng khác, nhưng đây là đường huyết mạch và quan trọng bậc nhất của Sài Gòn, được xây dựng cách đây hơn 100 năm.

Cho đến đầu thế kỷ 20 thì khu vực đường Trần Hưng Đạo (tên hiện nay) từ phía đường Abattoir (nay là Nguyễn Thái Học) trở ra phía Chợ Lớn vẫn còn là những ruộng lúa mênh mông, lúc đó đường Trần Hưng Đạo và chợ Bến Thành lúc đó vẫn chưa được quy hoạch xây dựng. Ngay trong tấm bản đồ Sài Gòn năm 1900, khu vực nói trên được ghi chú là rizieres, tiếng Pháp nghĩa là ruộng lúa.

Khi đó giữa Sài Gòn và Chợ Lớn vẫn còn ngăn cách bởi một vùng đồng không mông quạnh, chỉ có thể đi từ Sài Gòn đến Chợ Lớn qua con đường La Grandière (nay là đường Lý Tự Trọng) đến Route Haute de Cholon (đường Nguyễn Trãi ngày nay). Con đường này còn được gọi bằng tên khác là Đường Thiên Lý phía Nam, hoặc Đường Trên (để phân biệt với Đường Dưới nằm dọc theo rạch Bến Nghé, nay là đại lộ Võ Văn Kiệt).

Đầu thập niên 1910, để thay thế chợ Bến Thành cũ (nằm bên đại lộ Charner, nay là Nguyễn Huệ) đã xuống cấp nặng nề, chính quyền thành phố Sài Gòn quyết định xây dựng chợ Bến Thành mới ở ngay đối diện ga xe lửa, nằm ở góc đường Amiral Courbet (nay là đường Nguyễn An Ninh) và Nemesis (nay là Phó Đức Chính). Việc xây dựng chợ đã cắt đi một phần đáng kể của 2 con đường này, đồng thời tạo ra 2 con đường mới ở 2 bên hông chợ mang tên Schroeder và Vienot (nay là Phan Chu Trinh và Phan Bội Châu).

Chợ Bến Thành được xây dựng năm 1912 và hoàn thành năm 1914, và sự xuất hiện của ngôi chợ này làm thay đổi hoàn toàn khu vực này:

Ga xe lửa được mở rộng hơn, mở thêm các con đường xung quanh ga xe lửa, đại lộ Bonard (nay là Lê Lợi) được nối dài thêm để đi thẳng từ Opera House đến chợ Bến Thành mới, các đường đằng trước mặt chợ mới cũng được quy hoạch lại, đặc biệt là vào năm 1916-1917 đã mở thêm một trục đường bộ lớn nối chợ Bến Thành với Chợ Lớn, đặt tên là đại lộ Galliéni (từ năm 1955 đến nay đổi tên thành Trần Hưng Đạo). Galliéni là tên vị tướng Pháp vừa qua đời năm 1916. Galliéni là người từng đối đầu với Đề Thám trong cuộc khởi nghĩa Yên Bái.

Đại lộ Galliéni nằm chính giữa 2 con đường cũ đã có trước đó là Amiral Courbet (nay là Nguyễn An Ninh) và Hamelin (nay là Lê Thị Hồng Gấm), một đầu giáp với ga xe lửa và Eugène Cuniac (nay là quảng trường Quách Thị Trang), một đầu nối với rue des Marins ở Chợ Lớn. Năm 1955, đường des Marins mang tên đại lộ Đồng Khánh, sau 1975 đổi tên thành Trần Hưng Đạo B.

–

Một số hình ảnh đại lộ Galliéni trước 1955:

–

–

–

Từ những năm 1950 về sau, đại lộ Galliéni chứng kiến những biến động to lớn của Sài Gòn, điển hình là vụ quân đội của chính phủ thủ tướng Ngô Đình Diệm đụng độ với lực lượng Bình Xuyên đầu năm 1955.

Năm 1955, khi quân Pháp rút khỏi Miền Nam, chính quyền VNCH đặt lại tên đường cho các đường phố, hầu hết các tên đường mang tên Pháp (trừ một số người có công lao trong sự nghiệp phục vụ dân sinh như là bác sĩ Yersin, Pasteur…) đều được đổi tên thành các vị anh hùng dân tộc, và đường Galliéni được chính thức mang tên Trần Hưng Đạo cho đến ngày nay.

Đường Trần Hưng Đạo bắt đầu từ quảng trường Eugène Cuniac, quảng trường này được đổi tên lại thành công trường Diên Hồng.

_

Đầu đường Trần Hưng Đạo là các giao lộ, một bên là với đường Calmette, một bên là nhà ga sài Gòn và đường Phạm Ngũ Lão.

–

_

–

_

_

Từ đường Calmette, đi theo đường Trần Hưng Đạo 1 chút nữa sẽ đến giao lộ của 3 đường Trần Hưng Đạo – Ký Con – Yersin.

_

_

_

Qua rạp Đại Nam một chút sẽ gặp ngã 4 Trần Hưng Đạo – Nguyễn Thái Học. Ngay góc này còn có đường Bùi Viện đâm ra, ngày nay là phố Tây nổi tiếng.

_

_

_

_

_

Từ góc đường này, đi một chút nữa sẽ đến ngã 4 Trần Hưng Đạo – Đề Thám, sẽ đi ngang qua rạp cải lương nổi tiếng Nguyễn Văn Hảo. Rạp hát này được mệnh danh là Hàng Không Mẫu Hạm trước 1975, nơi đóng đô của một số đoàn hát cải lương lớn ở Sài Gòn ngày trước như: đoàn Việt Kịch Năm Châu, đoàn Hương Mùa Thu, đoàn Hoa Sen.

Rạp Nguyễn Văn Hảo có ba tầng khán phòng, tổng số ghế khán giả trong rạp là 1200 ghế (chưa kể ghế phụ đặt dọc theo đường đi khi gánh hát bán hết vé). Đây cũng là rạp hát có nhiều số ghế nhất ở Saigon

_

_

_

_

_

_

_

_

_

_

Từ ngã 4 Trần Hưng Đạo – Đề Thám, đi tới chút nữa sẽ đến ngã 3 “mũi tàu” Trần Hưng Đạo – Nguyễn Cư Trinh, góc đường ngày nay là khách sạn 5 sao Pullman.

_

_

_

_

_

Từ ngã 3 Trần Hưng Đạo – Nguyễn Cư Trinh đi tới chút nữa sẽ đến ngã 4 đường Trần Hưng Đạo – Huỳnh Quang Tiên (nay là Hồ Hảo Hớn).

_

_

Từ ngã tư này, đi thêm 1 chút nữa sẽ gặp ngã 4 Trần Hưng Đạo – Phát Diệm. Sau năm 1975, đường Phát Diệm đổi tên thành Trần Đình Xu.

Đi thêm khoảng 700m nữa sẽ đến một ngã 4 quan trọng, đó là 2 đại lộ Trần Hưng Đạo – Cộng Hòa (nay là đường Nguyễn Văn Cừ).

Qua ngã 4 Trần Hưng Đạo – Cộng Hòa 1 đoạn là tới ngã tư Trần Hưng Đạo – Nguyễn Biểu:

_

_

Đi một chút nữa sẽ đến ngã 4 Trần Hưng Đạo – Trần Bình Trọng:

_

_

_

_

_

_

_

Từ ngã 3 Trần Hưng Đạo – Petrus Ký đi chút nữa sẽ đến ngã 4 Trần Hưng Đạo – Huỳnh Mẫn Đạt.

_

_

_

_

_

Đi thêm 1 chút nữa sẽ đến ngã 4 Trần Hưng Đạo – Bùi Hữu Nghĩa:

Tiếp đến sẽ là ngã 3 Trần Hưng Đạo – Nguyễn Huỳnh Đức (nay là Trần Tuấn Khải)

Gần cuối đường Trần Hưng Đạo sẽ là ngã tư với đường An Bình:

Từ đây đi một đoạn ngắn nữa sẽ qua đại lộ Đồng Khánh của Chợ Lớn. Sau 1975, đường Đồng Khánh nối vào đường Trần Hưng Đạo và gọi thành đường Trần Hưng Đạo B. Sau đây là một số hình ảnh của đại lộ Đồng Khánh:

Đông Kha