“Tạ Từ Trong Đêm” là ca khúc nhạc vàng nổi tiếng của nhạc sĩ Trần Thiện Thanh được sáng tác năm 1965, nổi tiếng qua giọng ca Phương Dung. Nhắc đến Phương Dung – “Nhạn trắng Gò Công”, trước đó cô đã rất nổi tiếng với Nỗi Buồn Gác Trọ (1962), sau đó là Những Đồi Hoa Sim (1964), và Tạ Từ Trong Đêm năm 1965 là ca khúc đã góp phần đưa cô lên đỉnh cao của dòng nhạc vàng thập niên 1960. Ca khúc này cũng mang về 2 giải thưởng: Bài hát xuất sắc nhất năm và giải huy chương vàng cho nữ ca sĩ hát tân nhạc năm 1965 do độc giả của báo chí Sài Gòn bình chọn.
Click để nghe Phương Dung hát Tạ Từ Trong Đêm
Tạ Từ Trong Đêm là ca khúc nhạc vàng giai điệu bolero viết theo cung thứ rất buồn. Nội dung bài hát là câu chuyện chia tay nghẹn ngào của đôi uyên ương trong đêm trước khi người lính lên đường ra vùng chiến địa. Đó là câu chuyện không mới, đã từng có trong những bài Trước Giờ Tạm Biệt (Hoài An), Hành Trang Giã Từ (Trường Sa), Khuya Nay Anh Đi Rồi (Châu kỳ)… là những ca khúc nhắc về những nỗi buồn chinh chiến mà dân tộc Việt đã chịu phải trong bao nhiêu năm không kể xiết. Đã có bao nhiêu đôi tình nhân đã từng phải hát những câu “tạ từ trong đêm”, rồi chịu cảnh kẻ ở, người đi, và có thể sau đó là sinh ly – tử biệt. Đã có biết bao nhiêu cô gái ở hậu phương phải để tang người yêu, biết bao nhiều người vợ trở thành góa bụa…
Trong bài này, tác giả Trần Thiện Thanh dùng chữ “Tạ Từ” rất thi vị nhưng cũng đầy ý nghĩa. Tạ Từ chứ không phải là Tiễn Đưa hay là Tạm Biệt, mà có nghĩa là “tạ ơn”+”từ biệt”. Đó là cách dùng chữ tinh tế, thể hiện được niềm biết ơn của anh lính đối với người yêu, vì một khi người lính đã ra sa trường thì biết khi nào có thể trở về, hoặc nếu may mắn về được thì chắc gì lành lặn. Xin tạ ơn người thiếu nữ đã yêu và chấp nhận chờ đợi người lính ở phương xa.
Khung cảnh của bài hát là đôi tình nhân hẹn nhau nơi góc phố hay công viên nào đó:
Thăm thẳm chiều trôi, khuya anh đi rồi sao trời đưa lối
Khi thương mến nhau hai người hai ngả tránh sao bồi hồi
Hẹn gặp nhau đây đêm thâu lá đổ, sương giăng kín mờ nhạt nhòa ước mơ
Đã gặp nhau rổi, sao em không nói, sao em cúi mặt, em giận hờn anh chăng?
Cô gái thấy thời gian bỗng nhiên hun hút mù khơi, chìm xa thăm thẳm. Bởi vì buổi chiều hôm nay không giống như nhiều buổi chiều hẹn hò trước đó. Bởi vì sau buổi khuya hôm nay, sao trời sẽ dẫn lối người trai ra đi về miền xa để vui bước đăng trình.
Đêm đã dần về khuya, trời lành lạnh với sương giăng kín mờ, đêm thâu lá đổ, và người con gái thì vẫn cúi mặt nghẹn ngào không nói nên lời. Anh lính hiểu hết tâm sự của người thiếu nữ, đó là:
Anh hiểu rồi đây khuya nay em về trăng gầy soi bóng
Nên em cúi mặt ngăn giòng nước mắt phút giây tạ từ.
Khuya nay là đêm cuối, rồi mai vắng bóng người yêu, trăng gầy sẽ chỉ còn soi một bóng đơn côi, nên cô gái cúi mặt không phải là giận hờn mà chỉ là muốn giấu những giọt nước mắt trong phút tạ từ.
Đoạn lời tiếp sau đó đều là những lời của người chinh nhân muốn khuyên nhủ người yêu:
Đừng buồn nghe em, tuy anh biết rằng xa xôi vẫn làm tâm tư héo mòn
Nếu em đã trọn thương anh xa vắng
Xin em chớ buồn cho nặng lòng chinh nhân…
Cô gái vẫn yên lặng, nghẹn ngào, nên chàng giải thích tiếp về ý nghĩa của phút giây từ biệt:
Nếu em biết rằng có những người đi đấu tranh chưa về, mang lời thề lên miền sơn khê, từng đêm địa đầu hun hút gió sâu
Nếu em đã gặp mẹ già thương con khấn nguyện đêm rằm
Vợ yêu chồng đan áo lạnh từng đông, thì duyên tình mình có nghĩa gì không?
Nếu đặt bên cạnh tình yêu đất nước và tình yêu quê hương, thì sự hy sinh của tình riêng này thật nhỏ bé. Trót sinh ra vào thời loạn, đã có biết bao nhiêu triệu chàng trai, cô gái phải chấp nhận sự hy sinh đó để mong một ngày về thái hòa, có được muôn nụ cười trên môi những mẹ già, em thơ.
Anh hỏi một câu khi trong đêm dài vọng về tiếng súng
Sao em cúi mặt không nhìn đôi mắt hứa thương em trọn đời…
Ở đoạn cuối của buổi hẹn hò, anh lính muốn hỏi thêm một câu cuối nữa, là vì sao nàng vẫn còn cúi mặt nghẹn ngào mà không nhìn vào mắt anh đây, đôi mắt đầy nỗi niềm, nhiều tâm sự, hãy nhìn vào nó, nàng sẽ nghe thấy được lời anh hứa sẽ yêu em trọn đời, để an lòng trong những ngày tháng ở lại đợi chờ.
Đầu đường chia phôi anh không nói gì
Nên phong kín lời hẹn tình lứa đôi
Nếu anh có về khi tàn chinh chiến
Xin em cúi mặt dấu lệ mừng nghe em
Chàng trai đưa người yêu trở về nhà, đến đầu đường phải chia tay, anh không nói gì nữa, lời hẹn lứa đôi phong kín, nhưng thầm hẹn nhau một ngày về khi tan chinh chiến, khi đó nàng cũng sẽ giấu dòng nước mắt, không phải nước mắt nghẹn ngào nữa mà là nước mắt mừng vui được đón người về.
Đông Kha
Nguồn: nhacvangbolero.com
