Nhạc sĩ Hoài An, tác giả của những ca khúc nhạc xuân bất hủ như Câu Chuyện Đầu Năm, Tâm Sự Ngày Xuân, Ngày Xuân Thăm Nhau… những bài nhạc đồng quê tươi mát: Trăng Về Thôn Dã, Tình Lúa Duyên Trăng, Tình Mùa Hoa Nở… Ngoài ra ông cũng sáng tác những bài nhạc vàng tình yêu nổi tiếng: Trước Giờ Tạm Biệt, Thiên Duyên Tiền Định và đặc biệt là Tấm Ảnh Không Hồn.
Nhạc sĩ Hoài An
Theo lời chia sẻ của nhạc sĩ Lê Dinh, trước khi xuất bản ca khúc Tấm Ảnh Không Hồn thì nhạc sĩ Hoài An có đến gặp nhạc sĩ Lê Dinh để nhờ ông xem bản thảo giùm và chỉnh sửa những phần thiếu sót. Tuy nhiên vì bài hát này vốn đã hay nên nhạc sĩ Lê Dinh không chỉnh sửa nhiều, nhạc sĩ Lê Dinh cho biết 99% ca khúc Tấm Ảnh Không Hồn là công sức của nhạc sĩ Hoài An, chỉ một phần ít là của nhạc sĩ Lê Dinh góp ý kiến làm tác phẩm hoàn hảo hơn.
Trước năm 1975, trong bản thâu thanh của ca sĩ Hương Lan, trước khi vào phiên khúc đầu của bài hát thì danh ca Hương Lan có ngâm bốn câu thơ của thi sĩ Văn Nhân:
“Tôi quyết mang theo suốt cuộc đời
Cho dù còn gọi cố nhân thôi
Tình theo ai đó vào sương khói
Bỏ lại sau lưng bóng một người.”
Bốn câu thơ làm cho người nghe có cảm xúc dâng trào mặc dù chưa vào bài hát. Đó là nghệ thuật ngâm thơ được đưa vào nhạc vàng để tăng thêm phần cảm xúc cho người hát lẫn người nghe, và Tấm Ảnh Không Hồn cũng đã thành công với nghệ thuật kết hợp nhạc và thơ.
“Tôi ngó về cuối trời
tay ôm kỷ vật tình yêu giữa tôi với người
chỉ còn sót lại tấm hình gìn giữ được thôi
hình hài này giết lần tôi cũng bởi lời thề non hẹn suối”.
Đầu bài hát là một bức tranh chân dung thiếu nữ buồn hiu hắt. Đó là hình ảnh một cô gái ngồi thất thần nhìn xa xăm nơi cuối trời, như đang tìm kiếm lại một bóng hình người nay đã ở tận phương nào. Tấm ảnh hình người vẫn còn ở đây, vẫn trong tay nàng, như là kỷ vật sau cùng còn giữ được. Nàng nâng niu nó biết dường nào, nhưng cay đắng thay, cũng chính hình hài của bức chân dung đó đang giết lần mòn linh hồn của nàng, với những lời thề thốt như vẫn còn vọng ở bên tai.
“Trông nét mặt nhớ người
hôm đi còn gặp nỉ nôi suốt đêm những lời
nào là nói tặng tấm hình để bớt lẻ loi
và còn thề thốt đầu môi: yêu chỉ có mình tôi suốt đời.”
Nhìn nét mặt trong tấm chân dung này, nàng lại nhớ đến hình ảnh lúc chia tay người yêu, khoảnh khắc lần sau cùng đó vẫn còn những lời chót lưỡi đầu môi: yêu chỉ có mình tôi suốt đời… Nào còn đâu những lời nỉ non mật ngọt, còn nói là tặng tấm hình để bớt lẻ loi, và lời kia thề thốt yêu thương suốt đời nay đã như là cơn gió thoảng qua lạnh lùng. Người ra đi mang theo cả những lời thề non hẹn suối, người ở lại thì mãi nhớ người xưa, chỉ vì cả tin mà trót trao cả tấm chân tình và trọn trái tim yêu.
“Từ khi tôi yêu người
chân trời góc biển ngược xuôi
thấy hình thấy mặt để tôi chia sẻ những khi buồn vui
ước vọng cùng người nên đôi
bây giờ tan thành mây khói
vẫn còn tôn thờ bóng không hồn”
Kể từ khi mới yêu nhau, người trai đã ngược xuôi đi mây về gió và ít khi được gặp gỡ nhau, nên tấm chân dung này thay mặt người để an ủi nàng trong những lúc buồn vui cuộc sống. Nàng vẫn nuôi ước vọng là sẽ sớm thành đôi, nhưng mơ ước đã không thành, nay chỉ còn biết tôn thờ một tấm ảnh vô hồn mà thôi.
“Tay hứng trọn mối sầu
đeo thêm hình ảnh người tôi trót yêu quá nhiều
vài lần muốn hủy tấm hình mà có được đâu
vì tình người khắc đậm sâu quên thật khó người yêu lúc đầu”.
Đó là đoạn phiên khúc cuối cùng của bài hát Tấm Ảnh Không Hồn và cũng là đoạn buồn nhất của bài hát. Trong tờ nhạc gốc xuất bản trước 1975, đoạn lời này được ghi rõ là “vài lần muốn hủy tấm hình mà có được đâu”, tuy nhiên có nhiều ca sĩ lại hát thành là “vài lần muốn gửi tấm hình mà có được đâu”.
Khi tình yêu còn nồng thắm, tấm hình chứa chan nhiều kỷ niệm của tình yêu. Nhưng tình đã chết thì bức chân dung người chỉ còn là một “tấm ảnh không hồn” mà thôi.
Vì trót yêu quá nhiều nên nay phải “hứng trọn mối sầu”. Nhiều lần muốn tự tay hủy tấm hình như là hủy đi cuộc tình buồn, mà nàng vẫn không đành lòng. Bài hát mang đến cho người nghe nhiều cảm xúc và kỷ niệm về mối tình đầu tưởng chừng như đã quên, nhưng có lẽ đến suốt đời vẫn còn nhớ mãi, dù hương tình cũ có bị phủ lên nhiều lớp bụi mờ của thời gian…
Bài: Trần Tuệ Minh Hiếu – Đông Kha (nhacvangbolero.com)
