Nhạc sĩ Nhật Ngân tên thật là Trần Nhật Ngân, sinh tại Thanh Hóa và lớn lên tại Ðà Nẵng.
Thuở nhỏ ông theo học nhạc với giáo sư Ðỗ Thế Phiệt về violon và piano rồi bắt đầu sáng tác từ năm 1959. Ngoài viết những ca khúc ký tên Nhật Ngân, ông còn một số sáng tác chung với nhạc sĩ Trần Trịnh, Và vì cả hai chơi thân với Lâm Ðệ (con rể chủ hãng dĩa Sóng Nhạc) nên đã khai sinh ra tên: Trịnh Lâm Ngân.
“Tôi không bao giờ than vãn cuộc đời. Tôi vẫn mang trái tim của tôi, mang sự yêu mến cuộc đời của mình để bước vào cuộc đời” (Nhật Ngân)
Viết nhạc từ năm 18 tuổi, nhạc sĩ Nhật Ngân đã có một quá trình hoạt động âm nhạc từ trên 50 năm và để lại cho đời hàng trăm bài nhạc nổi tiếng. Đó là những ca khúc nhạc vàng, nhạc trữ tình, nhạc trẻ và cả những nhạc phẩm Mỹ hoặc Pháp do ông soạn lời Việt. Không những thế, ngoài việc sáng tác ca khúc, Nhật Ngân còn là tác giả của nhiều nhạc kịch rất quen thuộc trong các chương trình video.
Trần Nhật Ngân, sinh năm 1942 tại Thanh Hóa và là con út trong một gia đình sáu người con. Vì thân phụ là một công chức thường phải di chuyển nhiều, nên Nhật Ngân cũng đã từng sống ở nhiều nơi: Huế và Ðà Nẵng.
Vào khoảng cuối thập niên 50, Nhật Ngân cùng mẹ ông vào Sài Gòn, theo chân các anh chị đã vào đây từ trước, trong khi bố ông đã qua đời từ lâu. Sau khi học hết trung học ở trường Võ Trường Toản và lấy được mảnh bằng tú tài, ông trở ra Ðà Nẵng dạy nhạc và Việt văn tại trường Phan Thanh Giản. Trước đó, tại Ðà Nẵng và Huế, Nhật Ngân đã đến với âm nhạc qua sự chỉ dẫn của các linh mục, và sau đó ở Sài Gòn là qua sự hướng dẫn của những người thân trong họ, là giáo sư âm nhạc và nhạc sĩ nổi tiếng như Ðỗ Thế Phiệt và Nhật Bằng.
Theo lời tâm sự của Nhật Ngân, đáng lẽ ông đã trở thành một nhạc công sử dụng vĩ cầm như người em họ là Nhật Hiền, nhưng vì gia đình ông quá nghèo, không đủ khả năng mua cho ông nhạc khí này. Do đó, ông đành quyết định thôi học. Chính quyết định này đã đưa nhạc sĩ Nhật Ngân đi theo con đường sáng tác.
Vì lòng đam mê âm nhạc, đặc biệt là nhờ ở khả năng thiên phú của mình, Nhật Ngân đã hoàn thành nhạc phẩm đầu tay khi ông mới vừa 18 tuổi vào năm 1960. Ðó là một ca khúc tình cảm mang tên “Tôi Ðưa Em Sang Sông.”
Về trường hợp ra đời ca khúc này, Nhật Ngân cho biết: Khi trở về dạy học ở Ðà Nẵng, ông có một người yêu. Mà thời đó các gia đình ở miền Trung chỉ gả con gái cho những người có chức phận. Còn nhạc sĩ Nhật Ngân thì chỉ là người dạy học còn rất trẻ, nên gia đình cô gái không chịu gả, và cô đi lấy chồng. Nhạc sĩ Nhật Ngân nói ông viết Tôi Đưa Em Sang Sông trong sự ngẫu hứng về mối tình không thành này.
Mặc dù chưa có phương tiện phổ biến rộng rãi trong thời gian đầu, nhưng “Tôi Ðưa Em Sang Sông” đã trở thành một ca khúc được giới học sinh, sinh viên Ðà Nẵng rất ưa thích, chép tay chuyền cho nhau hát.
Sau đó Nhật Ngân gửi ca khúc này vào Sài Gòn nhờ nhạc sĩ Y Vân phổ biến giùm. Y Vân cũng sửa đổi một vài chữ trong bản nhạc cho hợp với đường lối của Bộ Thông Tin, lúc đó không cho phép phổ biến những nhạc phẩm ủy mị, ướt át. Câu “Rồi thời gian lặng lẽ trôi, đời tôi là cánh mây trôi bốn phương trời. Và đời em là cánh hoa thì bao người ước mơ, đưa đón trông chờ” được nhạc sĩ Y Vân đổi thành “Rồi thời gian lặng lẽ trôi, đời tôi là chiến binh đi khắp phương trời. Mà đời em là ước mơ đẹp muôn ngàn ý thơ, như ngóng trông chờ” cho phù hợp với hoàn cảnh chiến tranh của đất nước.
Câu kết của bản chính là “Nàng đã thay một lối về, thay cả bàn tay đón đưa” cũng đã được Y Vân đổi thành “Nàng đã thay một lối về, quên cả người trong gió mưa”. Sự thay đổi lời ca này đã khiến cho ông cảm thấy “hẫng” đi một chút, vì không đúng với tâm trạng của mình vì đến lúc đó ông chưa hề trải qua đời sống trong quân ngũ.
Hơn nữa, vì tác giả còn là một người chưa có tên tuổi nên cần nhờ tới một nhạc sĩ nổi tiếng đứng chung tên với “Tôi Ðưa Em Sang Sông” để dễ dàng đến với quần chúng hơn. Khi được phát hành, “Tôi Ðưa Em Sang Sông” được ký tên bởi hai người là Nhật Ngân và Y Vũ (em của nhạc sĩ Y Vân).
Với một tâm hồn lãng mạn của thời niên thiếu, Nhật Ngân vì cảm mến giọng ca của một nữ ca sĩ tên tuổi thời đó, đã cảm hứng để sáng tác tình khúc thứ nhì của ông là “Ðêm Nay Ai Ðưa Em Về”, đã được Lệ Thanh trình bầy lần đầu tiên qua phần phụ họa của Hồng Phúc và Thanh Sơn. Cũng như “Tôi Ðưa Em Sang Sông”, nhạc phẩm “Ðêm Nay Ai Ðưa Em Về” vào đầu thập niên 60 đã trở thành ca khúc quen thuộc đối với thính giả của các đài Sài Gòn và Quân Ðội và là những nhạc phẩm được nhà Diên Hồng xuất bản dưới hình thức những bản nhạc rời bán rất chạy.
Năm 1965, nhạc sĩ Nhật Ngân gia nhập Cục Tâm Lý Chiến, một năm sau ông được chuyển về làm trưởng ban văn nghệ của Trung Tâm Huấn Luyện Quang Trung cho đến năm 1975. Trong thời kỳ này ông viết rất nhiều ca khúc về quân đội, trong số có những bài quen thuộc như “Người Tình Và Quê Hương”, “Lính Xa Nhà”, “Mùa Xuân Của Mẹ”… và đặc biệt là “Xuân Này Con Không Về” là một trong những ca khúc đi liền với tên tuổi của ca sĩ Duy Khánh, vì vậy nhiều người lầm tưởng chính Duy Khánh là tác giả.
Sau 1975, khi còn lại Việt Nam, Nhật Ngân thỉnh thoảng cùng với đồng nghiệp cùng hoàn cảnh đi trình diễn nhiều nơi. Sau đó ông một mình rời Việt Nam vào năm 1982, ở trại Sikiu, Thái Lan cho đến năm 1984 mới được nhận vào Hoa Kỳ, và được nữ ca sĩ Thanh Thúy bảo trợ về sống tại phía bắc Hollywood. Một thời gian sau, Nhật Ngân dời xuống Orange County ở chung với nghệ sĩ Nguyễn Long trong khi chờ ngày đoàn tụ với vợ con vào năm 1990.
Nhạc sĩ Nhật Ngân lập gia đình vào năm 1969 và có ba người con. Người con gái lớn của ông tên Ngân Khánh, đã tốt nghiệp cử nhân về âm nhạc Ðại học Fullerton, nam California. Ông đã lấy tên Ngân Khánh để ký dưới một số nhạc phẩm như “Một Mai Giã Từ Vũ Khí” và “Cám Ơn”.
Chưa đầy 2 năm sau ngày đoàn tụ với vợ con, năm 1992, nhạc sĩ Nhật Ngân bị phát hiện ưng thư dạ dày, phải giải phẫu cắt bỏ 2/3, chỉ còn lại 1/3 dạ dày. Ông bình phục như một phép màu và sống thêm được 20 năm trước khi bệnh tái phát. Nhạc sĩ Nhật Ngân qua đời vào đầu năm 2012, vào thời điểm mà những bài nhạc xuân nổi tiếng của ông đang được cất lên ở các gia đình Việt khắp nơi trên thế giới: Xuân Này Con Không Về, Cám Ơn, Mùa Xuân Của Mẹ…
nhacxua.vn biên soạn dựa theo bài của nhạc sĩ Trường Kỳ
