Ai lướt đi ngoài sương gió
Không dừng chân đến em bẽ bàng…
Những người yêu mến danh ca Thái Thanh vẫn luôn nhớ đến bản thu âm bài “Buồn Tàn Thu” của bà trước năm 1975, ngay ở câu đầu, giọng hát độc nhất vô nhị đã vuốt chữ rất đặc trưng mà không ai có thể sao chép được: Ai… lướtttt đi ngoài sương gió…
Những âm thanh như buốt vào tận cùng của cõi lòng, không thể nào quên được.
Nghe Thái Thanh hát Buồn Tàn Thu
Chữ “Lướt đi” được Thái Thanh ngân giọng kéo dài, làm người nghe hình dung đến cảnh tượng một người lữ khách đi ngoài sương gió trong niềm cô độc và lạnh lẽo.
Chỉ với 1 câu hát 6 chữ, người soạn nhạc cùng với người hát đã vẽ ra trước mắt người thưởng thức nhạc một khung cảnh ấn tượng. Nhạc sĩ Văn Cao viết ca khúc này khi mới 16 tuổi, còn ở độ thiếu niên, và ca sĩ Thái Thanh cũng ghi dấu tiếng hát của mình ở khoảng độ tuổi đó, họ đều là những thiên tài khó có thể lặp lại của âm nhạc Việt Nam.
Nhắc đến Buồn Tàn Thu, người ta thường nhớ đến Thái Thanh. Nhưng trước đó, thời kỳ thập niên 1940, vào thuở sơ khai của nền tân nhạc, có một kẻ du ca mang Buồn Tàn Thu đi trình diễn khắp mọi miền đất nước. Đó chính là nhạc sĩ Phạm Duy, người mà sau đó trở thành bạn tri kỷ của nhạc sĩ Văn Cao. Sau này, nhạc sĩ Văn Cao đã viết thêm lời đề tựa cho Buồn Tàn Thu: “Tương tiến nhạc sĩ Phạm Duy, kẻ du ca đã gieo nhạc buồn của tôi khắp chốn”.
Nghe bản thu âm của Phạm Duy hát Buồn Tàn Thu vào khoảng thập niên 1950
Ai lướt đi ngoài sương gió
Không dừng chân đến em bẽ bàng
Ôi vừa thoáng nghe em mơ ngày bước chân chàng
Từ từ xa đường vắng
Đêm mùa thu chết nghe mùa đang rớt rơi theo lá vàng
Em ngồi đan áo
Lòng buồn vương vấn
Em thương nhớ chàng
Người ơi còn biết em nhớ mang
Tình xưa còn đó xa xôi lòng
Nhờ bóng chim uyên, nhờ gió đưa duyên
Chim với gió bay về
Chàng quên hết lời thề…
Buồn Tàn Thu có thể xem là bài hát đánh dấu một thiên hướng sáng tác riêng biệt của nhạc sĩ Văn Cao trong thủa bình minh của tân nhạc Việt Nam, là những ca khúc vương nét cổ phong và mang một nỗi sầu miên man. Dù là bài hát buồn nhưng lạ thay, nó lại có thể mang đến cảm giác rất dễ chịu và thăng hoa cho cả người hát lẫn người nghe.
Khó có thể hiểu được vì sao một chàng thiếu niên mới 16 tuổi – Văn Cao năm 1939 – đã có thể cảm nhận thế nào là “kề má say xưa” và “tình xưa còn đó xa xôi lòng”, hay có thể nghe được “tiếng thu đang tàn” xa dần vời vợi ngoài sương gió, như nỗi lòng của một người con gái bẽ bàng vấn vương vì xa cách tình lang… để rồi chép thành nhạc để cho chúng ta – thế hệ hậu sinh hơn 70 năm sau vẫn có thể nghe được tiếng mùa thu đang chết rơi theo lá vàng.
Ở thời điểm mà nhạc sĩ Văn Cao vẫn còn đang say sưa viết loại nhạc bay bổng lãng mạn, chưa bị nhuốm màu chinh chiến, người ta có thể thấy được cái chất “thần tiên” trong nhạc của ông. Sử dụng chất liệu của văn thơ cổ, giống như bài Suối Mơ, Trương Chi và Thiên Thai sau này, ca khúc Buồn Tàn Thu (còn có tên khác là Chinh Phụ Khúc) mang đậm tinh thần của Chinh Phụ Ngâm với nét cổ phong được thể hiện rõ ở câu hát:
Nhờ bóng chim uyên, nhờ gió đưa duyên
Chim với gió bay về: chàng quên hết lời thề…
Người chinh phụ đêm đêm chờ chồng với nỗi lòng buồn vương vấn, nàng ngồi đan áo mà niềm nhớ thương cứ len vào trong từng sợi. Có bao nhiêu lần nàng chợt nghe tiếng bước ai đang độc hành trong sương gió ngoài kia, cũng là bấy nhiêu lần nàng hằng mong đó là bước chân của tình lang trở về. Nhưng hỡi ôi, những ái ân ngày cũ, những lời hẹn thề xưa nay đã trở thành xa xôi, đã như những chiếc lá mùa thu cuối cùng tàn rơi xao xác ở bên thềm.
Nghe bước chân người sương gió
Xa dần như tiếng thu đang tàn
Ôi người gió sương em mơ thương ai bao lần
Và chờ tin hồng đến
Đêm mùa thu chết nghe mùa đang rớt rơi theo lá vàng
Áo đã đan xong rồi, người xưa thì vẫn khuất bóng, từng bước chân ngoài kia cũng đã xa dần như là tiếng thu đang tàn. Mùa thu đã chết, như tình em cũng dần lạnh băng, đành dặn lòng mình phải cố quên mà thôi:
Áo đan hết rồi, cố quên dáng người
Chàng ngày nao tìm đến
còn nhớ đêm xưa kề má say xưa
Nhưng năm tháng qua dần mùa thu chết bao lần
Thôi tình em đấy như mùa thu chết rơi theo lá vàng…
Từ bản thu đầu tay này, Văn Cao còn bị “ám ảnh” bởi những mùa thu buồn khác sau này, với Thu Cô Liêu, Suối Mơ. Ông đã chia sẻ cảm nhận của mình về mùa thu như sau:
“Có lẽ cuộc đời sinh ra tôi ở mùa thu. Đấy là những ngày sinh nhật của tôi lại vào mùa thu. Và không hiểu tại sao thơ mà tôi chịu ảnh hưởng thì đều là những bài thơ vào mùa thu. Và với bản thân tôi thì mùa thu nó có cái ấm, có cái se lạnh vào cuối mùa, cũng là những ngày có nhiều tưởng tượng nhất”.
Như một định mệnh, nhạc sĩ Văn Cao đã trút hơi thở cuối cùng vào một ngày đầu Thu năm 1995.
Click để nghe Mai Hương hát Buồn Tàn Thu
Bài: Đông Kha
Nguồn: nhacvangbolero.com
