Sau 2 phần giới thiệu thông tin và hình ảnh xưa của những con đường phố thị Sài Gòn, chúng tôi đã mang đến những tấm ảnh đẹp nhất của 2 con đường phồn hoa bậc nhất Sài Gòn – Hòn Ngọc Viễn Đông là Nguyễn Huệ và Lê Lợi. Ở phần 3 này là con đường Catinat – Tự Do trứ danh, mang đầy đủ nhất tất cả những yếu tố cần thiết để thành con đường đẹp nhất Sài Gòn.
Đường Tự Do (từ 1975 đã bị đổi tên thành Đồng Khởi) là con đường có nhiều cây xanh, có những công trình kiến trúc trên 100 năm là Nhà Thờ, Bưu Điện, Opera House và Continental Palace, có khách sạn Caravelle nổi tiếng, có thương xá Eden với Eden Passage được nhiều người nhớ tới, có công viên Chi Lăng được ví như một vườn treo đầy cây xanh ở giữ khu vực đắc địa nhất. Đầu đường là con sông Sài Gòn, Bến Bạch Đằng với Majestic Hotel, và kết thúc là Vương Cung Thánh Đường (Nhà Thờ), là công trình kiến trúc độc đáo. Đường Tự Do còn có phòng trà Tự Do với những tiếng hát bay trên hàng phố bâng khuâng, có phòng trà Maxim’s vang bóng một thời, có hàng loạt những nhà hàng sang trọng từng đón bước chân biết bao nhiêu cặp đôi tài tử giai nhân một thời của Sài Gòn phồn hoa… Và còn nhiều nữa biết kể sao cho hết.
Trong bài này, xin nhắc về lịch sử đường Catinat/Tự Do, những đoạn đường, những hình ảnh xưa từ hơn nửa thế kỷ trước được lưu giữ lại đến ngày nay.
Từ khi Pháp bất đầu kiểm soát toàn cõi Việt Nam, thành Gia Định đã có một con đường được đánh số 16, dẫn từ bờ sông thẳng vào cổng thành Bát Quái cũ (vị trí này, ngày nay là Hồ Con Rùa).
Đến năm 1865, khi đề đốc De La Grandière quyết định đặt tên cho từng con đường một thì đường 16 chính thức được mang tên Catinat. Nhận thấy đây là con đường có vị trí đắc địa, Pháp đã lựa chọn Catinat để thiết lập đầu tiên khi bắt đầu triển khai quy hoạch thành phố mở ra quãng thời gian vàng son của con đường này nói riêng và Sài Gòn nói chung. Ngày đó đường Catinat kéo dài đến tận đường Mayer (nay là Võ Thị Sáu)
Năm 1880, Nhà Thờ Đức Bà được xây dựng trên con đường này. Trong cùng năm đó, khách sạn hạng sang đầu tiên của xứ Nam Kỳ là Continental Palace được xây dựng trên đường Catinat, chỉ cách Nhà Thờ vài phút đi bộ. Vài năm sau, Bưu Điện Trung Tâm cũng được xây dựng ở gần kề đó, vào năm 1886. Hơn 10 năm sau, Nhà Hát Lớn (Opera House) cũng được khánh thành năm 1900 trên trục đường Catinat. Hiện nay, cả 4 công trình đồ sộ này vẫn còn giữ được nguyên kiến trúc sau hơn 100 năm.
Có thể thấy ngay từ thế kỷ 19, người Pháp đã quy hoạch cho đường Catinat trở thành một tuyến đường trọng yếu nhất của Sài Gòn với hàng loạt công trình, nhà hàng, khách sạn hạng sang. Sau khi Pháp rời khỏi Việt Nam, nền đệ nhất cộng hòa được thành lập, đường Catinat đổi tên thành đường Tự Do, tiếp tục kế thừa để trở thành một trong những tuyến đường đẹp nhất thủ đô Sài Gòn. từ năm 1976, đường Tự Do đổi tên thành Đồng Khởi, và từ đó đến nay, đây vẫn là con đường đắt đỏ nhất Sài Gòn.
Con đường này, kể từ khởi thủy cho đến nay đã mang 4 tên gọi, là đường 16, Catinat, Tự Do, Đồng Khởi, luôn luôn là con đường quan trọng bậc nhất của Sài Gòn.
Theo hình ảnh bản đồ thời VNCH ở dưới đây, đường Tự Do giao với các ngã 3, ngã 4 là Bến Bạch Đằng, Ngô Đức Kế, Hồ Huấn Nghiệp, Nguyễn Văn Thinh, Thái Lập Thành, Nguyễn Siêu/Cao Bá Quát, Lê Lợi, Lê Thánh Tôn, Gia Long và Nguyễn Du.
Chúng ta hãy cùng nhau đi từ đầu đường, nơi giáp với sông Sài Gòn nơi có bến Bạch Đằng.
Đường Catinat/Tự Do cắt ngang đường Tôn Đức Thắng (tên hiện nay) tại bờ sông. Đoạn đường Tôn Đức Thắng ở vị trí này vào thời Pháp được mang tên đầu tiên là Quai de Donnai từ năm 1865. Sau đó đường này đổi thành Quai Napoléon, năm 1870 đổi là Quai du Commerce, đến 1896 đổi là Quai Francis Garnier, và 1920 đổi thành Quai le Myre de Vilers. Từ năm 1955, đoạn này mang tên Bến Bạch Đằng, và sau 1976, đường Bạch Đằng nhập với đường Cường Để rồi mang tên Tôn Đức Thắng như ngày nay.
Ngay đầu ngã 3 đường Catinat – Quai le Myre de Vilers (tên thời Pháp), hoặc Tự Do – Bạch Đằng (tên thời VNCH) là khách sạn Majestic danh tiếng. Từ khách sạn này có thể nhìn bao quát xuống toàn bến sông Bạch Đằng. Từ khi được xây dựng đến nay, khách sạn Majestic đã chứng kiến và đi qua nhiều sự thay đổi lịch sử của Sài Gòn.
Khách sạn Majestic được xây dựng cuối thập niên 1920 với 3 tầng lầu, chủ đầu tư một thương gia Việt gốc Hoa giàu có bậc nhất xứ Sài Gòn – Gia Định lúc bấy giờ là Hui Bon Hoa (tức Chú Hỏa – Hứa Bổn Hỏa). Năm 1965, khách sạn được cải tạo, nâng cấp theo bản vẽ của kiến trúc sư Ngô Viết Thụ và được nâng thêm 2 tầng nữa.
Năm 1994, khách sạn được sửa chữa lại, mang kiến trúc Châu Âu thời Phục hưng. Năm 2003, tiếp tục được nâng cấp và thêm 3 tầng lầu nữa thành 8 tầng, mở rộng thêm về đường Tôn Đức Thắng như ngày nay. Đến năm 2007, khách sạn này được Tổng cục Du lịch công nhận đạt chuẩn 5 sao, là khách sạn 5 sao đầu tiên do người Việt tự đầu tư, quản lý, điều hành.
Khách sạn Majestic có địa chỉ ở số 1 Catinat, Tự Do, Đồng Khởi. Trước khi xây dựng Majestic, vị trí này là một khách sạn có tên là Nam Việt Khách Lầu. Đối diện ở bên kia đường là địa chỉ số 2 Catinat là khách sạn, quán cafe mang tên de la Rotonde. Trên lầu của khách sạn này là văn phòng của công ty tàu biển Chargeurs Reunis (Năm Sao) mà Văn Ba (Nguyễn Tất Thành) đến xin làm phụ bếp trên tàu Latouche Tréville để đi qua Pháp năm 1911.
Sau này, nhiều bài báo ở trong nước đính chính nói rằng Văn Ba lên bên tàu ngay tại đầu đường Catinat này để làm phụ bếp, chứ không phải ở Bến Cảng Nhà Rồng như sách sử đã ghi.
Toà nhà số 2 Catinat này vẫn còn giữ nguyên sau năm 1955, như bạn thấy ở trong hình sau đây:
Ở góc hình khác, chúng ta có thế thấy 2 tòa nhà số 1 và số 2 đường Tự Do ngay đầu đường:
Ở đằng sau khách sạn Majestic, đi vào trong một chút, vào thập niên 1960 là vũ trường, phòng trà nổi tiếng của nhạc sĩ Hoàng thi Thơ mang tên Maxim’s. Có một thời gian các hàng quán phải có tên tiếng Việt, nên Maxim’s mang tên một tên là Mỹ Tâm.
Phòng trà Maxim’s không chỉ có ca nhạc mà còn có ăn uống dành cho giới thượng lưu, sang trọng. Dưới sự điều khiển của nhạc sĩ Hoàng Thi Thơ, phòng trà này có những màn nhạc kịch có chất lượng nghệ thuật cao.
Ở bên kia đường, ngay góc đường Tự Do – Ngô Đức Kế (tên thời Pháp là Catinat – Vannier) có 1 tòa nhà nổi tiếng là Saigon Palace Hotel, nay là Grand Hotel.
Khởi đầu của tòa nhà này là vào năm 1929, khi ông Henry Edouard Charigny de Lachevrotière – Tổng biên tập của một tờ báo Pháp cho xây dựng Grand Hotel Saigon tại số 8 Catinat và khai trương vào năm 1930. Trước đó nơi này chỉ là một cửa hàng nước giải khát nhỏ nằm ở góc đường Catinat (Tự Do) và Vannier (Ngô Đức Kế).
Đến năm 1932, Grand Hotel đổi chủ và đổi tên thành Saigon Palace.
Đến năm 1958, chính quyền có chính sách là các cửa hiệu phải có tên tiếng Việt, nên nơi này được mang tên Saigon Đại Lữ Quán, tồn tại đến năm 1975.
Sau năm 1975, đường Tự Do đổi tên thành đường Đồng Khởi, và nơi này cũng đổi tên thành khách sạn Đồng Khởi. Từ năm 1995 đến nay, khách sạn lấy lại tên nguyên thủy hồi thập niên 1930 là Grand Hotel Saigon.
Một số hình ảnh khác ở ngã tư Tự Do – Ngô Đức Kế thời thập niên 1960 – 1970.
Đi sâu vô trong vài chục mét, chúng ta tới ngã 3 Tự Do – Hồ Huấn Nghiệp, gần góc này có Eden Roc Hotel & Bar:
Hình dưới đây là dãy nhà trên đường Tự Do, ở giữa đoạn Ngô Đức Kế và Hồ Huấn Nghiệp:
Một góc ảnh khác của đoạn này:
Đi sâu vô trong một chút nữa, chúng ta sẽ gặp ngã 3 Catinat – D’Ormay (tên thời Pháp), Tự Do – Nguyễn Văn Thinh (tên thời VNCH) và Đồng Khởi – Mạc Thị Bưởi (tên từ sau 1975 cho đến nay). Hình dưới đây là đường Tự Do đoạn giữa Hồ Huấn Nghiệp và Nguyễn Văn Thinh:
Ngay góc ngã 4 Tự Do – Nguyễn Văn Thinh là 4 địa điểm mặt tiền: Quán cafe Imperial, khách sạn Astor, tiệm thực phẩm Thái Thạch và nhà may Lương Tân.
Mời các bạn xem một số hình ảnh xung quanh góc ngã 4 này. Bên dưới là góc hình thể hiện được 3 vị trí ngã tư. Bên trái, phía gần là tiệm thực phẩm Thái Thạch. Phía bên kia đường, cùng bên trái hình là nhà may Lương Tân. Phía bên phải hình, góc xa là cafe Imperial. Góc còn lại (bị khuất) là khách sạn Astor.
Các hình ảnh về nhà may Lương Tân ở góc đường:
Cafe Imperial ở góc đường:
Khách sạn Astor:
Tiệm thực phẩm Thái Thạch:
Vì bài đã tương đối dài, nên phần viết về đường Catinat – Tự Do xin tạm dừng ở đây. Xin hẹn lại với các bạn trong phần 2 với các hình ảnh ở các giao lộ khác với Thái Lập Thành, Gia Long, Lê Lợi, Nguyễn Du.
Đông Kha – Nguồn: nhacvangbolero.com
Nguồn hình ảnh: manhhai flickr
—-
Toàn bộ bài viết được đăng trên nhacvangbolero.com hoàn toàn thuộc bản quyền của nhacvangbolero.com, đề nghị ghi rõ nguồn khi copy để tránh những sự cố về khiếu nại bản quyền. Xin cám ơn
